در کتاب مجموعه پلوتنیک تصویری از یک بشقاب ساخت خراسان با قطر ۳۴ سانتی‌متر به چاپ رسیده که از بسیاری جهات قابل توجه است. این بشقاب به قرن چهارم هجری (دهم میلادی) تعلق دارد و احتمالا در نیشابور در قلمرو سامانیان ساخته شده است. در مرکز بشقاب زن و مردی به چشم می‌خورند که در کنار هم در طبیعت نشسته اند. صراحی‌ای در دست چپ مرد دیده میشود و دست راستش حالت خطاب به زن را دارد. در زیر دست چپ او عبارت (نوش کن) نوشته شده و چکمه هایش در جلوی پایش بر روی زمین قرار دارد. زن در…
(ستون‌های باستانی خورهه) شعار نویسی بر روی بناهای تاریخی این روزها چهره بسیاری از بناها را مخدوش کرده است. زدودن رنگ‌ها بخصوص اسپری‌ها از روی بناها کاری طاقت فرسا و پرهزینه است و اگر از روش‌های غیرعلمی استفاده شود ضرر‌های جبران ناپذیری به بنا میرسد. این شعار نویسی‌ها مرا به یاد این حکایت سعدی در گلستان می‌اندازد:ناخوش آوازی به بانگ بلند قرآن همی خواند. صاحبدلی بر او بگذشت. گفت: تو را مشاهره چند است؟ گفت: هیچ. گفت: پس این زحمت خود چندین چرا همی دهی؟ گفت: از بهر خدا می‌خوانم. گفت: از بهر خدا مخوان:گر تو قرآن بر این نمط…
با اینکه سلسله اشکانی طولانی ترین دوره حکومت را در تاریخ ایران داشته، آثار باقیمانده از دوره اشکانیان بسیار معدودند. در کنار روستای خورهه (در اوستا خورهه به معنای تولد خورشید است) بنایی از دوره اشکانیان باقیمانده که سال‌ها به عنوان معبد و آتشکده معروف بود اما در آخرین کاوش‌ها مشخص شد، کاخی شخصی است. نکته جالب اینکه ناصرالدین شاه قاجار، دو بار به فاصله ۳۵ سال دستور کاوش این محوطه را داده بود. سر ستون‌ها کاملا از اسلوب یونانی پیروی میکنند اما ابعاد و تناسبات ستون‌ها و شکلِ کف ستون‌ها کاملا ایرانیست. ارتفاع دو ستون باقیمانده به هشت متر…
بنای آتشکده آتشکوه در نزدیکی نیمور نمونه ای درخشان از معماری دوره ساسانی است و چهار طاقی عظیم آن حکایت از وجود گنبدی بر روی بنا در روزگاران آبادی داشته. در قدیمی ترین اشاره ای که در متون بعد از اسلام به این مکان شده متوجه می‌شویم که آتشکده حداقل تا قرن چهارم هجری فعال بوده است. قدیمی ترین مولفی که از این منطقه تاریخی یاد کرده، محمدبن حسن قمی است که در کتاب ارزشمند تاریخ قم (۳۷۸ هجری) به نیمور، بند نیمور و آتشکده اشاره کرده و می‌نویسد: «نیمور از حیازات انار است و آتشکده آن و آتش در…
روستای انجدان بعد از تخریب قلعه الموت، از مراکز اصلی سکونت و قدرت اسماعیلیان ایران میشود که این سیطره از عصر ایلخانی تا دوره صفوی ادامه داشته است. بنای آرامگاه شاه قلندر در حقیقت گور شاه مستنصر بالله، سی و دومین امام اسماعیلیون است که در قرن هشتم هجری بنا شده اما بنای فعلی بیشتر خصوصیات معماری دوره صفوی را دارد. بنا هشت ضلعی و دارای چهار ورودی‌ست. گنبد آن دو پوش و قسمت خارجی آن مخروطی و دارای شانزده قسمت بوده که اکنون با سیمان پوشانده شده. چهار نورگیر در قسمت زیرین گنبد تعبیه شده است. نما و گنبد…
بقعه شاه غریب دومین آرامگاه مهم اسماعیلی در روستای انجدان است. بنا معماری صفوی دارد اما مربوط به پدر شاه قلندر است که در قرن هشتم هجری در گذشته. بنا دارای پلانی ساده و چهار ضلعی‌ست با گنبد کم ارتفاعی بالای آن. گنبد چهار نورگیر دارد. محوطه آرامگاه عملا ورودیِ بازی ندارد و دسترسی به آن برای بازدید کنندگان بسیار مشکل است. تخریب کنندگان به طمع گنج دو نقطه از ساختمان را با تخریبِ زیاد رها کرده اند. گویا ضریح و در‌های چوبی مربوط به دوره صفوی در سال‌های اخیر ربوده شده‌اند و اثری از آنها و سنگ قبر اصلی…
دیشب به دعوت دوست عزیزی به تماشای نمایشِ «سی صد» که آخرین محصول از ژانر «کنسرت + نمایش + کاخ سلطنتی» بود رفتم. داستانش به کتابسوزی مغولان در نیشابور می‌پرداخت و نمایشی پر خرج با بلیت‌های بسیار گران بود. از نقد موسیقایی و نمایشیِ آن به دلیل نداشتن دانش تخصصی در این زمینه‌ها می‌گذرم اما نکته حیرت‌انگیز برای من این بود که در طراحی صحنه و لباس و ویدیو مپینگ مطلقا هیچ استفاده‌ای از هنرهای بصری آن دوره نشده بود که بیانگر بی‌سوادی حیرت‌انگیز کارگردان و طراحان از تاریخ هنر ایران بود. نمایش در میان زق و زق سازها و…
اکیناکه (شمشیر کوتاه پارسیان) متعلق به اردشیر اول که برای نخستین بار در نمایشگاه «ایران باستان درجهان کلاسیک» رونمایی شده است. کتیبه‌ای بر روی آن وجود دارد که به سه زبانِ فارسی باستان، عیلامی و بابلی عبارت «اردشیر، شاه» را تکرار میکند. بعضی از باستان‌شناسان ایرانی در اصالت آن ابراز تردید کرده‌اند که البته با انجام آزمایش‌های فلزشناسی بر روی آن به راحتی می‌توان به نتیجه دقیق رسید.
برگی از شاهنامه فردوسی، متعلق به دوره ایلخانی که به دستور حکمرانان اینجو در فارس پدید آمده است.نقاشی کیکاوس را بر تخت عاج نشان می‌دهد که سیاوش (در این شاهنامه سیاوخش) سمت چپ در زیر دست شاه نشسته و پشت سر او رستم با خفتان ببر بیان به چشم می‌خورد. در سمت راست، گیو و طوس نشسته‌اند و دیگر ملازمان در گرداگرد ایشان. این شاهنامه به سفارش دربار ابواسحاق، شاه حامی ادب و هنر در رمضان ۷۴۱ هجری به نگارش درآمده است.در خیالم می‌اندیشم که شاید حافظ که در این زمان ۱۴ ساله بوده بعدها این کتاب را در کتابخانه…
برج لاجیم آرامگاه شاه شهریار بن عباس بن شهریار، از پادشاهان سلسله باوندیان است که در سال ۴۱۳ هجری قمری برابر با ۳۸۹ یزدگردی در لاجیم مازندران بر روی صفه‌ای وسیع و بدون پوشش جنگلی بنا شده و گویا در گذشته دژی عظیم بوده است. این برج هزار ساله بجز معماری و تزئینات آجری دلربایش جزو معدود بناهایی است که دارای کتیبه دو زبانه به خط پهلوی و خط کوفی به فارسی وعربی‌ست. نکته جالب توجه آن، اجرای منحنی‌های خط پهلوی با آجر در بالای کتیبه کوفی‌ست. متن کتیبه پهلوی:این گنبد شاه توانمند شهریار بن عباس بن شهریار مولی امیر…