گروهی از زیباترین و نفیس‌ترین فرش‌های دنیا، به فرش پولونز (لهستانی) معروفند. این گروه از فرش‌ها با رنگ بندی‌های خاص خود، خاصیت منحصر به فرد دیگری نیز دارند که در بافت قسمت‌هایی از آنها از نخ‌های طلا و نقره استفاده شده است. فرش‌شناسان اروپایی، به علت اینکه این فرش‌ها بیشتر از کاخ‌های اشراف لهستان می‌آمدند و حتی در نمونه‌ای، نشان خاندان‌های اشرافی لهستان را داشتند به آنها پولونز می‌گفتند. سال‌ها بعد مشخص شد که تمامی این گروه از فرش‌ها بافته‌های کارگاهای سلطنتی فرش در ایران دوره صفوی بوده‌اند (به خصوص کاشان و اصفهان). در دوره شاه عباس اول که تجارت…

این کاسه سفالین، به گروهی از ظروف تعلق دارند که در دوره ساسانی به عنوان طلسم به کار می‌رفتند. معمولا به زبان آرامی بودند و شامل فهرست بلند بالایی از شیاطین و دیوان و ارواح خبیثه می‌شدند که قراربود صاحب ظرف از شرشان در امان باشد. گاهی برای محکم کاری و قدرت بیشتر، تصاویر دیوان و شیاطین هم بر آنها نقاشی می‌شد و بعضی از ظروف هم حاوی اسامی صاحبان‌شان هستند.به دلیل تکثر ادیان در ایران ساسانی، این ظروف مورد استفاده، زرتشتیان، مسیحیان، یهودیان، مندائیان و دیگر ادیان بودند و گاهی در یک ظرف به شیاطین ادیان مختلف اشاره می‌شده.…

دوره صفوی، اواسط قرن دهم هجری، احتمالا قزوین، محفوظ در موزه اسمیتسونیان واشنگتن. صحنه بیرون راندن آدم وحوا از بهشت. آدم بر پشت اژدهایی سوار است و حوا بر پشت طاووسی. فرشتگان تماشاچیِ ماجرا هستند. نکته جالب شیطان است که او نیز انگشت حیرت به دهان گرفته (تنها نوشته نقاشی «شیطان لعین» است که بر بالای سرش نوشته شده.) خودمانیم صورتش خیلی آشناست. Title: Folio from a Falnama (Book of omens); verso: Expulsion of Adam and Eve; recto: text Date Created: mid 1550s * Location: Iran, Qazvin * Medium: Opaque watercolor, ink and gold on paper * Historical Period: Safavid…

این قبای دوره صفوی یکی از زیباترین نمونه‌های باقی‌مانده از این نوع پوشش است. جنسش از ابریشم و کتان است و نقوش روی آن با تکنیک‌های مختلف شکل گرفته‌اند. پارچه‌هایی با این کیفیت و زیبایی معمولا برای اشراف تهیه شده و به عنوان هدیه نیز به سفرا و دربارهای خارج از ایران اهدا می‌شدند. بر روی این قبا شاهی نشسته بر تخت، نقش بسته که جامی در دست دارد و در برابرش بانویی که طاووسی را در آغوش گرفته و نزدیکش مردی که کمان و گرز شاه را نگه داشته به چشم می‌خورد. بر بالای تخت سایبانی گسترده است و…

افسانه اردشیر بابکان و کرم هفتواد، از داستان‌های زمان ساسانیان است که فردوسی در شاهنامه آورده. بعضی معتقدند این افسانه در حقیقت به راز تولید ابریشم در ایران اشاره دارد. تجارت ابریشم در دوران ساسانی یکی از ستون‌های اصلیِ اقتصادِ ایرانِ آن زمان بود. دیروز، حین پرسه زدن در سایت موزه لس آنجلس به این مینیاتور متعلق به دوره تیموری برخوردم که صحنه‌ی از بین بردن کرم هفتواد به دست اردشیر را به تصویر کشیده است.کرم هفتواد در حوضی بر بالای برج قلعه ای در کرمان گرفتار است و اردشیر در ظرفی قلع مذاب به دهانش میریزد. بر طبق سنت…

تقریبا دو هفته دیگر، یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های دیوان حافظ در شهر لندن به حراج می‌رود. این نسخه خطی، به خط نستعلیق است و تذهیب طلایی دارد و در قسمت‌هایی خط طلا بر روی تذهیب طلا کار شده است.اهمیت فوق‌العاده نسخه مذکور این است که در سال ۸۶۷ هجری قمری، یعنی ۷۲ سال پس از درگذشت شاعر بزرگش پدید آمده است. کتاب به سفارش شاهزاده معروف سلسله قراقویونلو، به نام پیر بوداق، که حکمران بخش وسیعی از ایران و عراق بود در کتابخانه سلطنتی بغداد به دست محمود پیر بوداقی نوشته شده است. این کتاب در مجموعه جعفر قاضی، کلکسیونر…

همزمان با اوج اقتدار صفویان در ایران، زبان فارسی در دربارهای امپراتوری‌های همسایه یعنی گورکانیان هند و عثمانیان به عنوان زبان شعر و ادب بسیار کاربرد داشت و هر دو چون صفویان کتاب‌های ادبی گرانقدر را به هنرمندان و خطاطان و کتابسازان‌شان سفارش می‌دادند، به خصوص شاهنامه فردوسی.اهمیت شاهنامه در دوره صفوی به قدری بود که در زمان شاه اسماعیل، نقالان و شاهنامه خوانان تربیت می‌شدند و به اقصی نقاط ایران می‌رفتند تا با خواندن این اثر حماسی روحیه وطن دوستی را در ایرانیان تقویت کنند.در اوج جنگ‌های ایران و عثمانی شاهنامه‌های نفیسی در دربار عثمانی تولید شدند که بعضی…

نقاشی اول با عنوان کشتی گرفتن رستم با سهراب تصویرگر لحظه‌ایست که سهراب در نبرد پشت رستم را به زمین می‌رساند و خنجر از نیام می‌کشد که او را بکشد. رستم با نیرنگی به سهراب می‌گوید رسمِ دیارِ ما این است که حداقل دو بار پشت حریف را به خاک برسانیم بعد او را بکشیم و سهراب با جوانمردی رهایش می‌کند. نقاشی این صفحه مملو از رنگ‌های شاد و چشم نواز است و در ترکیب‌بندی آن، نگاه، اول از همه بهسهرابِ نشسته بر سینه رستم می‌رسد. دو مهتر در طرفین اسبان که کمان‌های دو پهلوان را نگه‌داشته اند و صحنه…

سال‌ها پیش که برای نخستین بار واژه «واق واق» برای توصیف نقوش یک فرش به گوشم خورد، بسیار تعجب کردم و هر چه فکر کردم نتوانستم ربطش را به آن فرش زیبا بیابم. بعدها متوجه شدم که در افسانه‌های ایران زمین به درختی گفته می‌شود که میوه‌هایش به شکل انسان‌ها و حیواناتند، هر صبح بهار می‌کند و هر شب خزان، و درختی‌ست سخنگو که در اقصای شرق در جزیره‌ها می‌روید. در شاهنامه، اسکندر که به پایان دنیا سفر می‌کند درختی سخنگو می‌بیند. در گرشاسب نامه نیز شرح مفصلی از آن داده شده. این افسانه به صورت نقشمایه در هنر ایران…

بود مرد هنرور را هر انگشت / کلیدی بهر قفل رزق در مشت از آن دستی که ناید هیچ کاری / بود بر تن عجب بیهوده باری چلیپای نستعلیق به خط میرعماد، ۱۰۲۴ هجری قمری، امضای هادی با تاریخ ۱۱۶۹ هجری قمری در حاشیه آمده که تذهیب صفحه را ۱۴۵ سال بعد انجام داده است. هادی، تذهیب کار نام‌آور دربار گورکانیان هند در دهلی بود. با هجوم افغان‌ها به ایران و پایان سلسله صفوی دربار گورکانیان هند پذیرای بسیاری از هنرمندان و شاعران ایرانی شد. صفحات خطوط بزرگان خوشنویسی چون میرعلی هروی و میرعماد با زَر تذهیب می شدند و…