سمرقند فعلی در کنار ویرانه‌های شهر افراسیاب بنا شده، که از پانصد قبل از میلاد مسیح تا زمان مغولان شهری آباد بود، مغولان چنان شهر را ویران کردند که شهر جدید کمی دورتر بنا شد و سمرقند نام گرفت.
نیشابور نیز چنین سرنوشتی داشت و نیشابور فعلی با فاصله‌ای از نیشابور قدیم که مغولان با خاک یکسان کردند بنا شده است. من به دنبال پاسخ سوال قدیمی در ذهنم که ریشه‌های شرقی نقاشی ایرانی از کجایند در دیدار از افراسیاب شوقی دوچندان برای دیدن نقاشی‌های سُغدیِ مانده بر دیوار داشتم که در کاوش‌های شهر افراسیاب که فقط تپه‌ای از آن باقی مانده کشف شده‌اند. سغدیان، فرمانروایان آن دوره‌ی راه ابریشم در آسیای میانه بودند. این نقاشی‌های دیواری هم‌دوره اواخر دوره ساسانی در قرن هفتم میلادی هستند که در بخشی از آن پارسیان تصویر شده اند، لباس‌های تصویر شده همگی نقوش ساسانی داشتند اما چهره نگاری، از سنت شرقی پیروی می‌کرد، همچون مینیاتورهای ایرانی سده های بعد.
