در این مقاله، خاطرات سفر اخیر خود در شهریور ۱۴۰۳ به خیوه در ازبکستان را به اشتراک می‌گذارم که دومین بازدید من از این شهر پس از ده سال بوده است. با بیانی توصیفی به معماری و شهر خیوه، به‌خصوص ایچان قلعه، می‌پردازم. ایچان قلعه، که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده، با دیوارهای عظیم خود، میزبان مساجد، مدارس و کاروانسراهای تاریخی متعددی است که نشانگر دوران شکوفایی اقتصادی و فرهنگی این شهر طی سده‌های ۱۶ تا ۱۸ میلادی و اهمیت آن در مسیر جاده ابریشم است.
همچنین به نقش کلیدی بردگان ایرانی در ساخت این شهر اشاره کرده‌ام؛ بردگانی که تحت شرایط سخت در ساختن بناهای تاریخی و شاهکارهای معماری مشارکت داشتند. بناهای قابل توجهی همچون مدرسه محمد امین خان، مناره نیمه‌تمام کالتا منار، مسجد جمعه و آرامگاه پوریای ولی از نمونه‌هایی هستند که ریشه در معماری ایرانی دارند.
در بخش پایانی نیز به ماجرای تاریخی سرنوشت محمد امین خان، حاکم خیوه اشاره می‌کنم که پس از شکست از نیروهای قاجار، سرش به تهران آورده شد و در نزدیکی دروازه دولت به خاک سپرده شد.
منتشر شده در مجله بخارا شماره ۱۶۴ مهر و ابان ۱۴۰۳
