قلعه دختر، قز ماما، قصر دخترک، قلعه دخترک، قزل ماما، قلعه دختر شهرستانک و آتشکده قصران؛ تمامی این نام‌ها، نام‌هایی بوده است که بعدها به آدران قصران داده‌اند. بنایی اسرار آمیز که بر قله‌ای رفیع در ارتفاع ۳۲۵۰ متری، چون لانه عقابان بنا شده است.
اکنون بسیاری از کوهنوردانی که با قلل مختلف شمیران آشنایی دارند، آدران قصران را با نام قلعه دختر که در شمال قله توچال قرار دارد می‌شناسند، حال آنکه تمامیِ نام‌های یاد شده را در متون قدیم و نوشته‌های جدید می‌توان یافت. قلعه دختر در انتهای راه آسفالته‌ای است که از راه تهران – فشم جدا شده و با گذشتن از اوشان، ماهیچال، باغ گل، ایگل، آهار و شکراب می‌رسد و از آن جا باید پیاده به گردنه شهرستانک و قلعه دختر رفت.
قلعه دختر در عصر ساسانی و به فرمان اردشیر و به نام آناهیتا ایزدبانوی نگهبان آب‌ها بنا شده است. ساختمان آن را از سنگ و کلوخ و ملات گچ ساخته‌اند که در آن تزئینات گچبری نیز به کار رفته است. آنچه اکنون از آن بنا دیده می‌شود بقایای دو تالار و یک دالان است. طول تالارها ۴ متر و ۶۰ سانتیمتر و عرض تالار غربی ۳ متر و ۱۵ سانتیمتر و عرض تالار شرقی ۲ متر و ۶۰ سانتیمتر است. پهنه‌ای که آتشگاه روی آن ساخته شده به شکل مربعی است که اضلاع آن هر یک حدود ۱۰ متر و شیب آن از جنوب به شمال قریب به ۸۰/۱ متر است که از مصالح فشرده سنگ و ملات گچ، شیب را پر کرده‌اند. ابعاد کل این بنای مربع شکل ۱۰ متر و ۹۵ سانتیمتر در ۹ متر و ۹۰ سانتیمتر است. (دانشنامه تهران)
در تعدادی از تصاویر بالا بازسازیِ مجازیِ بنا بر اساس شواهد موجود نشان داده شده است.
بنای قلعه دختر شهرستانک، به خاطر سختی راه و دور از دسترس بودن، به ندرت بازدید کننده‌ای جز کوهنوردان دارد. نکته جالب توجه برای من، دو نوع رویکرد متفاوت کوهنوردان در مواجهه با این بنای تاریخی بود. همان‌طور که در عکس‌ها مشخص است، گروه کوهنوردان بنی هاشمی با پشتکاری مثال زدنی از ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۱ ، هرسال، بر روی بدنه بنا یادگاری نوشته‌اند. یعنی ۱۱ سال سند مکتوب در آسیب به بنا و حماقت مستمر! گروه کوهنوردی پاژن و قاف تنها تابلوی شناساییِ بنا را درست کرده‌اند و روی آن لزوم نگهداری بنا را یادآور شده‌اند. یعنی نه تنها وظیفه خود را انجام داده‌اند بلکه وظیفه سازمان میراث فرهنگی را هم بر دوش کشیده‌اند.
